Öfke Kontrol Bozukluğu
Öfke; mutluluk, üzüntü, tiksinme, korku, şaşkınlık gibi temel inançlarımızdan bir tanesidir. Öfke bir koruyucu duygudur, haksızlığa uğradığımızda hakkımızı aramamızı sağlar. Ancak kişiler öfkeyi genelde yıkıcı, ölçüsüz, vahşi bir duygu olarak algılarlar. Öfke kontrolden çıktığı zaman şiddete dönüşebilir ve kişinin hem kendisine hem de çevresindekilere zarar verebilir. Birçok kişisel ve sosyal problemin (Çocuk istismarı, aile içi şiddet, kadına şiddet) temelinde bu öfke duygusu yatabilir.
Öfke hem içerden hem de dışardan gelen uyaranlarla ortaya çıkabilir. Örneğin; ailenizle yaşamış olduğunuz bir tartışmada ya da bir arkadaşınızın sizi görmezden gelmesi sonucunda öfkelenebilirsiniz. Yahut günlük hayatın akışında trafikte giderken, sıra beklerken veya siparişiniz iptal edildi bildirimi karşısında da öfkeniz açığa çıkabilir.
Öfke Kontrol Bozukluğu Neden Olur?
- Biyolojik ve Nörolojik Faktörler
- Beyindeki Kimyasal Dengesizlikler: Serotonin gibi bazı nörotransmitterlerin düşük seviyede olması, bireyin öfkesini yönetmesini zorlaştırabilir.
- Genetik Faktörler: Ailede öfke problemleri yaşayan bireyler varsa, bu eğilim genetik olarak geçiş gösterebilir.
- Beyin Hasarları: Beynin dürtü kontrolü ve duygusal düzenlemeden sorumlu bölgelerinde (örneğin, prefrontal korteks) meydana gelen hasarlar öfke kontrolünü olumsuz etkileyebilir.
- Psikolojik ve Duygusal Faktörler
- Travmatik Deneyimler: Çocukluk döneminde yaşanan istismar, ihmal veya travmatik olaylar, bireyin ilerleyen dönemlerde öfke kontrolünü zorlaştırabilir.
- Depresyon ve Anksiyete: Sürekli stres, kaygı veya depresyon hali, bireyin tahammülsüz ve tepkisel olmasına neden olabilir.
- Düşük Özsaygı: Kendine güven eksikliği yaşayan bireyler, eleştiriye karşı daha hassas olup öfkelerini kontrol etmekte zorlanabilirler.
- Çevresel ve Sosyal Faktörler
- Aile ve Yetiştirilme Tarzı: Öfkeli bir ortamda büyüyen bireyler, problem çözme yöntemleri yerine agresyonu öğrenebilirler.
- Stres ve Baskı: İş stresi, ekonomik sıkıntılar, ilişkisel problemler gibi sürekli stres yaratan durumlar, öfke patlamalarına yol açabilir.
- Madde Kullanımı: Alkol ve bazı uyuşturucu maddeler, bireyin duygusal kontrolünü azaltarak öfke yönetimini zorlaştırabilir.
- Kişilik Yapısı ve Düşünce Kalıpları
- Dürtü Kontrol Problemleri: Sabırsız, tahammülsüz ve aşırı tepkisel bireylerde öfke kontrol bozukluğu daha sık görülebilir.
- Mükemmeliyetçilik: Beklentileri karşılanmadığında aşırı öfkelenen bireylerde, mükemmeliyetçilik ile öfke arasında bir bağlantı olabilir.
- Bilişsel Çarpıtmalar: "Herkes bana karşı", "Ben her zaman haklıyım" gibi düşünce kalıpları, öfke patlamalarına yol açabilir.
Bu Problemi Yaşayanlar Genelde Neler Söylerler?
- Öfkelenince gözüm kimseyi görmüyor.
- Sinirlenince gözüm dönüyor.
- Öfkelendiğimde kontrolden çıkıyorum.
- Ağzımdan çıkanı kulağım duymuyor.
- Bağırıp, söylediklerimden çok pişmanlık duyuyorum ve utanıyorum.
- Böyle sinirli olmak istemiyorum ama kendimi durduramıyorum.
- Sinirden elim ayağım titriyor.
- Sinirlendiğimde kendimi sakinleştiremiyorum.
- Aniden öfke patlaması yaşıyorum ve iki dakika sonra geçiyor.
- Olur olmadık yerde öfke patlaması yaşıyorum ve hemen pişman oluyorum.
- Artık eşim bana bir şey söylemeye çekinir hale geldi.
Eğer siz de bu cümleleri sık sık kullanmaya başladıysanız, belki de profesyonel bir destek almanız iyi olabilir.
Ne Zaman Yardım Almalıyım?
Öfke normaldir ancak öfkeyi nasıl yaşadığımız değişiklik gösterir. Öfkenizi yaşarken aşağıdaki durumları ya da benzerlerini yaşıyorsanız
- Öfkenizi ifade ediş biçiminizden kaynaklı ailenizle, partnerinizle, arkadaşlarınızla, iş arkadaşlarınızla sorunlar yaşıyorsanız
- Öfke sizin için bir kendini ifade etme şekli haline geldiyse
- Öfke kendinize ve çevrenize fizyolojik şiddet uygulamanıza sebep oluyorsa
- Diğer tüm duygularınızı deneyimlerken öfkeyle onları dışa vuruyorsanız
- Hatta diğer duygularınızı hissetmenizi engellemeye başladıysa bir uzmandan destek alabilirsiniz.
Psikolog Elif Nur Gümüş
